Στην 5η ανάρτηση αυτού του μπλοκ έγραψα για τον στοχασμό τα εξής:
- "" Τον στοχαστικό λόγο τον κατασκευάζουμε, τον δομούμε, τον συντάσσουμε με ψυχολογικό θα πω, ειρμό. Παραθέτουμε δηλαδή τους συλλογισμούς μας έτσι όπως τους πρωτοσυλλάβαμε χωρίς να τους έχει επεξεργαστεί ο νους μας με αυστηρότητα, χωρίς να έχει παραμερίσει εκείνα που πρέπει να παραμερίσει και να προσθέσει εκείνα που πρέπει να προσθέσει. Εξάλλου, σε πάρα πολλά θέματα δεν υπάρχουν χειροπιαστές αποδείξεις, οπότε για να τα υποστηρίξουμε παραθέτουμε "αποδεικτικές νύξεις", τα αντιμετωπίζουμε δηλαδή με στοχασμό.
-Πάντως, σε ένα αποδεικτικό κείμενο στο τέλος βάζουμε μια δυο παραγράφους με στοχασμό. Λέμε σ' αυτές τι πρέπει να γίνει, τι νομίζουμε ότι πρέπει να γίνει. Έτσι ένα αποδεικτικό κείμενο για τη βία, μπορεί να το κλείσουμε με μια παράγραφο όπου θα λέμε πχ "πόσο ο κόσμος μας αλήθεια, θα ήταν καλύτερος αν δεν υπήρχε βία, αν οι λαοί ήταν αδελφωμένοι, αν αυτό και αν εκείνο. . " = παράδ. 1 .
- Να συμπληρώσω τώρα τα ακόλουθα:
- Τον στοχαστικό λόγο που συντάσσουμε με ψυχολογικό ειρμό, τα σχολικά βιβλία, όπως και ορισμένα μπλοκ φιλολόγων, τον ονομάζουν ελεύθερο στοχασμό, όπου επικρατεί ο συνειρμός: μπορούμε επομένως να τον πούμε ελεύθερο ή συνειρμικό.
- Τον στοχασμό όπου παραθέτουμε αποδεικτικές νύξεις μπορούμε να τον ονομάσουμε βαθυστόχαστο. Τον χρησιμοποιούμε ίσως πιο πολύ, από ότι τον προηγούμενο, στον επίλογο των εκθέσεών μας. Έτσι πχ λέμε " Για να γίνει ο κόσμος μας καλύτερος, πρέπει να εξαλειφθεί η βία, να συναδελφωθούν οι λαοί, να γίνει αυτό και εκείνο" = από εδώ έχουμε αφαιρέσει το συναισθηματικό "πόσο ο κόσμος μας θα ήταν καλύτερος" που χρησιμοποιήσαμε στο προηγούμενο παράδ. 1.
- Ο ελεύθερος στοχασμός είναι πιο κοντά στην λογοτεχνία και στην ψυχαγωγία.
- Ο βαθυστόχαστος στοχασμός είναι πιο κοντά στον αποδεικτικό λόγο, γιατί και ο ένας και ο άλλος λένε απόψεις που μπορούν να ελεγχθούν αν είναι σωστές ή λανθασμένες και κυρίως γιατί και οι δυο χρησιμοποιούν τον ορθολογισμό, και καθόλου το συναίσθημα.
- Ο βαθύς στοχασμός χρησιμοποιεί κυρίως το πρέπει και το θα: πχ "για να γίνει ο κόσμος μας καλύτερος, πρέπει αυτό και εκείνο" ή "θα γίνει ο κόσμος μας καλύτερος αν γίνει αυτό κι εκείνο".
- Υπάρχουν όμως διαβαθμίσεις:
- Ο ελεύθερος στοχασμός, από την απλή ψυχαγωγία με το χιούμορ, μέχρι το να αγγίζει σε ορισμένα σημεία του τον βαθύ στοχασμό.
- Ο βαθυστόχαστος λόγος διαβαθμίζεται από τον απλό ως τον κορυφαίο. Έτσι το να γράψει κανείς σήμερα πώς θα περιοριστεί η βία, ή πώς θα γίνει ο κόσμος μας καλύτερος, ανήκει ίσως στην πρώτη διαβάθμιση του βαθύ στοχασμού μια και έχει διαβάσει πολλά γι' αυτό το θέμα, ενώ οι απόψεις του Πρωταγόρα (483-425 π Χ) για την ποινή, ότι πρέπει να μην είναι εκδικητική αλλά σωφρονιστική και να επιβάλλεται σύντομα για να αποτρέπει τους υπόλοιπους πολίτες από το να διαπράττουν εγκλήματα, ανήκουν στην κορυφή του βαθύ στοχασμού, γιατί ποτέ μέχρι τότε δεν είχε λεχθεί κάτι σχετικό.
- Ο βαθύς στοχασμός κορυφαίων διανοητών είναι αυτός που βελτίωσε και βελτιώνει, που συντέλεσε και συντελεί στην εξέλιξη του πολιτισμού. Πολλά ρητά και αποφθέγματα, όπως βέβαια και πολλά κείμενα κορυφαίων διανοητών, ανήκουν σ' αυτό το είδος στοχασμού.
- (Στον κορυφαίο στοχασμό πρέπει να κατατάξουμε και απόψεις ορισμένων θετικών επιστημόνων, πχ του Δημόκριτου ότι η ύλη αποτελείται από άτομα. Επομένως τον βαθύ στοχασμό μπορούμε να τον διαχωρίσουμε σε εκείνον που καταγίνεται με κοινωνικά ζητήματα και σε εκείνον που καταγίνεται με φυσικά θέματα).
-Θα πω ακόμα ότι υπάρχει και ένα τρίτο είδος στοχασμού: ο μεταφυσικός στοχασμός. Αλλά αυτός εξετάζεται από την επιστήμη της Θεολογίας.
-Πρέπει όμως να σημειώσω ότι πολλά από αυτά που έχει πει έχουνε παίξει τεράστιο ρόλο στην εξέλιξη του πολιτισμού, ιδιαίτερα στην ηθική και στον ανθρωπισμό. Πχ οι δέκα εντολές του Μωυσή, το αγάπα τον πλησίον σου, το μακάριοι αυτοί που αγαπούν και σέβονται την δικαιοσύνη, ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθο βαλέτω που ουσιαστικά μιλάει για την επιείκεια, κλπ.
======
Τα ιστολόγιά μου
- Έκθεση Λυκείου (από τον Δ. Τσαμαρδίνο, Θεσσαλονίκη) = για μαθητές
- Μαθήματα για την έκθεση λυκείου = για μαθητές
- θέματα για τις πανελλήνιες εξετάσεις = για μαθητές
- Συλλογισμοί
- είδη παραγράφων
- ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
- ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ (Δομή) ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ
- Κειμενικά είδη
- Προβληματισμοί φιλολόγων για το συλλογισμό κλπ
- Παραγωγή κειμένου, Λαθεμένη θεωρία
- A paragraph (η αριστοτελική άποψη)
- Λογική 2 (Logic 2)
- Αιτίες, αναγκαίες και επαρκείς
