Παρασκευή 28 Απριλίου 2017

21) Συνοχή, Συνεκτικότητα, Αλληλουχία

4.343

(Παράκληση 6/920/22 Σημειώστε τα σχόλιά σας για τις αναρτήσεις μου, θετικά ή αρνητικά. Θα είναι μια ικανοποίηση για την προσπάθεια που κατέβαλα. Ακόμα και τα αρνητικά θα βοηθούσαν να διορθώσω κάποια σημεία- ευχαριστώ)

Συνοχή λέμε κυρίως το λεκτικό δέσιμο της μιας παραγράφου με την άλλη, το δέσιμό τους δηλαδή με λέξεις ή με προτάσεις.
-Συνεκτικότητα λέμε κυρίως τη νοηματική σύνδεση της μιας παραγράφου με την άλλη. (*)


(*) Γενικά: Η λέξη, ο όρος, Συνοχή χρησιμοποιείται και για την πρόταση (οπότε εννοούμε το λεκτικό δέσιμο της μιας λέξης της πρότασης με την άλλη λέξη). Ή ακόμα και για το λεκτικό δέσιμο δυο προτάσεων μεταξύ τους.  Το ίδιο συμβαίνει και με τον όρο Συνεκτικότητα: Μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για τη νοηματική σύνδεση της μιας λέξης με την άλλη έτσι ώστε όλες μαζί οι λέξεις μιας πρότασης να βγάζουν ένα νόημα και να μη είναι ανόητες και ακαταλαβίστικες. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί και για τη νοηματική σύνδεση δυο προτάσεων μεταξύ τους.
-Πολλοί εξάλλου, χρησιμοποιούν τους όρους αυτούς και για ένα ολόκληρο κείμενο, οπότε μιλάνε για συνοχή κειμένου και εννοούνε το λεκτικό δέσιμο όλων των παραγράφων του κειμένου μεταξύ τους και για συνεκτικότητα του κειμένου, οπότε εννοούν τη νοηματική σύνδεση όλων των παραγράφων του κειμένου μεταξύ τους. (Έτσι, μπορεί να σας ρωτήσει ο καθηγητής σας πώς επιτυγχάνεται η συνοχή στην τάδε πρόταση, ή μεταξύ δυο προτάσεων, ή μεταξύ δύο παραγράφων, οπότε θα του πείτε ότι επιτυγχάνεται με αυτές και με εκείνες τις λέξεις. Ή να σας ρωτήσει για τη συνεκτικότητα μεταξύ δυο προτάσεων, ή δυο παραγράφων ή όλων των παραγράφων ενός κειμένου, οπότε θα του απαντήσετε ότι επιτυγχάνεται με τα νοήματα τάδε και τάδε που είναι μεταξύ τους συγγενικά- πχ στη μια παράγραφο εξετάζεται ότι βία υπάρχει πάντοτε, στην άλλη τα αίτια που προκαλούν τη βία, στην άλλη τα αποτελέσματα που φέρνει η βία, στην άλλη τι πρέπει να γίνει για να περιοριστεί η βία).
-( ΒΛΕΠΕ στο σχολικό Συντακτικό το δεύτερο κεφάλαιο που έχει τίτλο συνδυασμοί λέξεων, όπου γίνεται λόγος για το συνταίριασμα των λέξεων μιας πρότασης από συντακτική και από σημασιολογική άποψη, ένας πρώτος λόγος δηλαδή για τη συνοχή και τη συνεκτικότητα των λέξεων μιας πρότασης, πχ "ένας νέος άντρας έκλεισε με δύναμη τήν πόρτα του αμπελώνα").   

- Ας δούμε όμως τη συνοχή και τη συνεκτικότητα ως προς τη μια παράγραφο με την άλλη, που θα μας βοηθήσει να δούμε πιο βαθιά και λεπτομεραικά τα θέματα αυτά:  

ΠΙΟ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΟΧΗ:
-Όπως οι προτάσεις μιας  παραγράφου συνδέονται μεταξύ τους με λέξεις ή φράσεις, έτσι και οι παράγραφοι μεταξύ τους συνδέονται με λέξεις, ή φράσεις, αλλά επιπλέον και με προτάσεις ολόκληρες.
                    Αυτές τις λέξεις, φράσεις ή προτάσεις τις ονομάζουμε ή διαρθρωτικές ή συνοχής δυο παραγράφων μεταξύ τους, ή απλώς συνδετικά.                   
Ας δούμε μερικά παραδείγματα για να γίνουν κατανοητοί μερικοί από τους τρόπους της σύνδεσης.
                    Πολλές φορές οι παράγραφοι συνδέονται με την επανάληψη μιας λέξης. Παράδειγμα:
«&1 Μια από τις πολλές σημασίες της ελληνικής λέξης ‘’λόγος’’ είναι εκείνη που την ταυτίζει με . . . . το επιχείρημα. &2 Τα εγχειρίδια της Λογικής ορίζουν το επιχείρημα διαλογισμό . .  που συντίθεται για να αποδείξει την αλήθεια ή το ψεύδος ενός ισχυρισμού».
                    Άλλες φορές χρησιμοποιούμε μια συνώνυμη λέξη. Στο παρακάτω παράδειγμα η λέξη «κατασκευή» χρησιμοποιείται στην &3 ως συνώνυμη της λέξης «επιχείρημα»:
«&1 Μια από τις πολλές σημασίες της ελληνικής λέξης ‘’λόγος’’ είναι εκείνη που την ταυτίζει με . . . . το επιχείρημα. &2 Τα εγχειρίδια της Λογικής ορίζουν το επιχείρημα διαλογισμό . .  που συντίθεται για να αποδείξει την αλήθεια ή το ψεύδος ενός ισχυρισμού. & 3 Πρόκειται . . . για μια λογική κατασκευή που γίνεται για να βεβαιώσει ή για να ανασκευάσει  ‘’έναν ισχυρισμό’’, ‘’ μια γνώμη’’».
Αλλά είναι δυνατό και με ένα επίρρημα να συνδεθεί η μια παράγραφος με την άλλη. Η παρακάτω &4 συνδέεται με την προηγούμενη με το επίρρημα «όταν», αλλά και με την επανάληψη της λέξης «γνώμη»:
«&1 Μια από τις πολλές σημασίες της ελληνικής λέξης ‘’λόγος’’ είναι εκείνη που την ταυτίζει με . . . . το επιχείρημα. &2 Τα εγχειρίδια της Λογικής ορίζουν το επιχείρημα διαλογισμό . .  που συντίθεται για να αποδείξει την αλήθεια ή το ψεύδος [ ενός ισχυρισμού]. & 3 Πρόκειται . . . για μια λογική κατασκευή που γίνεται για να βεβαιώσει ή για να ανασκευάσει  ‘’έναν ισχυρισμό’’, ‘’ μια γνώμη’’. &5 Όταν δεν πείθουμε το ακροατήριό μας, λόγου χάρη το πλήθος σε μια συνέλευση, η ερώτηση που προβάλλεται ή υπονοείται, είναι: Ποιόν ή ποιους λόγους έχεις για να υποστηρίζεις αυτή τη γνώμη;»
Άλλες φορές συνδέονται δυο παράγραφοι με την παράλειψη μιας ολόκληρης πρότασης. Παράδειγμα παράλειψης ολόκληρης πρότασης  είναι η περίπτωση που σε μια παράγραφο καταλήγουμε σε δυο συμπεράσματα και στην επόμενη παράγραφο θεωρούμε ως θεματική της πρόταση το δεύτερο συμπέρασμα της προηγούμενης παραγράφου, χωρίς να το ξαναγράψουμε.
Σε πολλές περιπτώσεις εξάλλου για να έρθουμε σε μια νέα παράγραφο, χρησιμοποιούμε ολόκληρες προτάσεις που μας διευκολύνουν – που μπορούμε να τις πούμε διευκολυντικές θεματικές προτάσεις-. Η νέα παράγραφος συνδέεται τότε με την προηγούμενη, ή και με όλες τις προηγούμενες με αυτή τη διευκολυντική θεματική πρόταση. Παραδείγματα:
-α) Έστω ότι εξετάζουμε σε μια παράγραφο τα αίτια της βίας και για να πάμε στην επόμενη όπου θα εξετάσουμε τα αποτελέσματα της βίας, αρχίζουμε την επόμενη με την πρόταση «ας εξετάσουμε τώρα ποια αποτελέσματα φέρνει η βία». (οπότε συνεχίζουμε λόγου χάρη με τα εξής : Τα αποτελέσματα είναι  . . . αυτά  και εκείνα).
-β) Ή έστω ότι τελειώσαμε το αποδεικτικό μας κείμενο και θέλουμε να ανακεφαλαιώσουμε τα συμπεράσματα στα οποία καταλήξαμε στις διάφορες προηγούμενες παραγράφους, οπότε την ανακεφαλαιωτική μας παράγραφο την ξεκινάμε λόγου χάρη με την πρόταση «Ας ανακεφαλαιώσουμε τώρα τα συμπεράσματα στα οποία καταλήξαμε στις προηγούμενες παραγράφους μας».
Άλλοι τρόποι σύνδεσης δυο παραγράφων μεταξύ τους είναι:
Α, λέξεις ή εκφράσεις ή προτάσεις που αντιθέτουν (αν και, εντούτοις, εξάλλου κτλ), που δηλώνουν χρονικές σχέσεις (πχ όταν αναλύσουμε αυτό, τότε συμπεραίνουμε το άλλο).
Β, η αντικατάσταση μιας λέξης με αντωνυμία, με συνεπώνυμη ή υπερώνυμη, ή με άλλη γενικότερου όρου (πχ φοιτητής> σπουδάζουσα νεολαία), ή που παρουσιάζει νοηματική συγγένεια (πχ συνολικό ποσό, συνολική αμοιβή). 
                    Ας σημειωθεί ότι ένας όρος (λέξη ή φράση) μπορεί ορισμένες φορές να υπαχθεί σε περισσότερους από έναν τρόπους σύνδεσης.
                    { Ας σημειωθεί επίσης, πρόσθετα, ότι οι τρόποι σύνδεσης των αποδεικτικών παραγράφων μεταξύ τους, διαφέρουν από τους τρόπους σύνδεσης των περιγραφικών και των αφηγηματικών παραγράφων. Εκεί οι τρόποι σύνδεσης είναι λιγότεροι και πιο απλοί. Στην  περιγραφική παράγραφο οι παράγραφοι συνδέονται μεταξύ τους κυρίως με τους τοπικούς προσδιορισμούς ∙ όσον αφορά στην  αφήγηση, οι παράγραφοι συνδέονται μεταξύ τους κυρίως με χρονικούς προσδιορισμούς.  Ενώ στην απόδειξη οι τρόποι σύνδεσης των παραγράφων μεταξύ τους είναι περισσότεροι και όπως είδαμε πιο πολύπλοκοι}.

                             ΠΙΟ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ
 - Πώς πετυχαίνουμε τη νοηματική σύνδεση της μιας παραγράφου με την άλλη; Πώς πετυχαίνουμε δηλαδή την συνεκτικότητα των παραγράφων; - Είναι πολύ απλό. Όπως μέσα σε μια παράγραφο δεν αλλάζουμε την πλευρά του θέματος, αλλά παραμένουμε και εξετάζουμε την ίδια πλευρά από το θέμα, αυτή δηλαδή που αναφέρεται στη θεματική πρόταση, έτσι και στο κείμενο δεν αλλάζουμε το γενικό θέμα για το οποίο γράφουμε το κείμενο. - Δεν αλλάζουμε λοιπόν το αρχικό θέμα για το οποίο γράφουμε το κείμενό μας, αλλά παραμένουμε στο ίδιο. - Απλώς, σε κάθε παράγραφο εξετάζουμε και από μια πλευρά του γενικού θέματος.  

Έτσι, αν γενικό θέμα στο κείμενό μας είναι λχ το περιβάλλον, σε μια παράγραφο εξετάζουμε και μιλάμε για τον ορισμό- τι εννοούμε δηλαδή περιβάλλον, στην άλλη για το από πότε ο άνθρωπος άρχισε να επεμβαίνει έντονα και να καταστρέφει το περιβάλλον- ιστορική ανασκόπηση, στην άλλη για τις αιτίες που καταστρέφουμε το περιβάλλον, στην άλλη τα αποτελέσματα από την καταστροφή του, στην άλλη τι νομίζουμε ότι πρέπει να γίνει για να σταματήσει ή έστω να περιοριστεί η καταστροφή του, κτλ).
 {Πώς καταστρέφεται η συνεκτικότητα; Έστω ότι έχουμε ως θέμα για την έκθεσή μας "η καταστροφική του φυσικού περιβάλλοντος", και έστω ότι γράφουμε στην πρώτη παράγραφο τον ορισμό για το τί εννοούμε φυσικό περιβάλλον, στη δεύτερη τα αίτια που οδηγούν στην καταστροφή του, και ξαφνικά στην τρίτη παράγραφο μιλάμε για το οικογενειακό μας περιβάλλον και το πόσο καλό είναι. Τότε με την τρίτη παράγραφο καταστρέψαμε τη συνεκτικότητα των παραγράφων μας. Η συνεκτικότητα, λοιπόν, καταστρέφεται αν σε μια παράγραφο ξεφύγουμε από το κεντρικό θέμα για το οποίο γράφουμε την έκθεσή μας}.

 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο  για την αλληλουχία
-Για την αλληλουχία θα πω τα εξής: Αλληλουχία είναι να έχουν όλες οι προτάσεις μιας παραγράφου σχέση μεταξύ τους, να μην είναι δηλαδή η μια άσχετη με την άλλη, και επιπλέον όλες οι προτάσεις της παραγράφου να είναι σε λογική σειρά, δηλαδή σε τάξη, και όχι ανάκατα. - Ας τα δούμε όλα αυτά με δυο παραδείγματα (και μετά θα παραθέσω τι λένε φιλόλογοι σε δυο άλλα μπλοκ).
- 1ο ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: Θεματική πρόταση: Βία υπήρχε πάντα. Βασικές προτάσεις (ή με άλλη ορολογία: αποδεικτικές προτάσεις, ή προκείμενες): Στην αρχαιότητα βία υπήρχε με τη μορφή της δουλείας, στο μεσαίωνα με τη μορφή της Ιεράς Εξέτασης, και από εκεί και πέρα μέχρι τις μέρες μας εμφανίζεται ως αποικιοκρατία, ως φασισμός, ναζισμός, σταλινισμός, χωρίς να λείψουν οι υποδουλώσεις λαών και κρατών, ή ακόμα και ο ξεριζωμός ή αφανισμός ολοκλήρων πληθυσμών. - ΣΧΟΛΙΑ: Η θεματική πρόταση, υποστηρίζεται από βασικές προτάσεις και είναι στην αρχή της παραγράφου. Ακολουθούν μετά οι βασικές προτάσεις που είναι τοποθετημένες με χρονολογική σειρά (η πρώτη αφορά την αρχαιότητα, η δεύτερη το μεσαίωνα, οι υπόλοιπες τη μετέπειτα εποχή μέχρι σήμερα).
 -2ο ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ (αντιστροφή του πρώτου, όπου η θεματική πρόταση είναι στο τέλος ως συμπέρασμα): Βασικές προτάσεις (ή με άλλη ορολογία: αποδεικτικές προτάσεις, ή προκείμενες): Στην αρχαιότητα βία υπήρχε με τη μορφή της δουλείας, στο μεσαίωνα με τη μορφή της Ιεράς Εξέτασης, και από εκεί και πέρα μέχρι τις μέρες μας εμφανίζεται ως αποικιοκρατία, ως φασισμός, ναζισμός, σταλινισμός, χωρίς να λείψουν οι υποδουλώσεις λαών και κρατών, ή ακόμα και ο ξεριζωμός ή αφανισμός ολοκλήρων πληθυσμών. Συμπέρασμα: Όπως μας πιστοποιεί η Ιστορία, βία υπήρχε πάντα, όπως βέβαια και στις μέρες μας.
 ΑΝΤΙΓΡΑΦΩ ΤΑ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΑΠΟ ΔΥΟ ΑΛΛΑ ΜΠΛΟΚ
Α) ΑΡΝΗΤΙΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: Από ιστολόγιο όπου γράφει ο φιλόλογος Γιάννης Ουσταμπασίδης: [. . .]  γ) Αλληλουχία ( = λογική σειρά νοημάτων ) π.χ στην πρόταση : «Πολιτισµός είναι το σύνολο των επιτευγµάτων του ανθρώπου στον υλικοτεχνικό τοµέα,  στην ποίηση και στον ηθικοπνευµατικό τοµέα» > η φράση «στην ποίηση» δεν έχει αλληλουχία. [σ.σ. η ποίηση περιλαμβάνεται στον ηθικοπνευματικό τομέα, άρα είναι περιττή και διασπά την αλληλουχία των δυο άλλων φράσεων. Θα έφθανε να πούμε "στον υλικοτεχνικό τομέα και στον ηθικοπνευματικό τομέα" και θα είμασταν σωστοί].
 Β) Από ιστολόγιο των εκπαιδευτηρίων Δούκα [. . . ]  4. Αλληλουχία Νοημάτων   Οι λεπτομέρειες μιας παραγράφου πρέπει να συνδέονται λογικά, ώστε η μια να απορρέει από την άλλη. Με την εξασφάλιση λογικής αλληλουχίας ο αναγνώστης κατανοεί την πορεία της σκέψης και μπορεί να ελέγχει την ορθότητα των ιδεών μας. Αντίθετα, η έλλειψη λογικής αλληλουχίας οδηγεί σε λογικά χάσματα, αντιφάσεις και αυθαίρετα συμπεράσματα, που ζημιώνουν την παράγραφο.  Προσθήκη 12/8/12:

Κείμενο του μαθητή ή μαθήτριας Π. Κ. της Γ ΄ Λυκείου (!!!)
Αντιγραφή από βιβλίο του 1979 του γνωστού φιλόλογου Νίκου Γρηγοριάδη «Η παράγραφος», σελ. 51:
Ρυθμό λέμε την εντύπωση που μας προκαλεί η επανάληψη σε κανονικά χρονικά διαστήματα ενός ακουστικού ή κιναισθητικού ερεθίσματος.//Από το εκνευριστικό χτύπημα ενός παιδικού τυμπάνου ως τις λεπτεπίλεπτες ηχητικές αποχρώσεις της ποίησης και της μουσικής υπάρχει μια αδιάκοπη εξέλιξη και εκλέπτυνση της ανθρώπινης ευαισθησίας στο ρυθμό.// Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν το τέχνασμα του ρυθμού για να κινήσουν την προσοχή και το ενδιαφέρον των άλλων ∙ η συγκινησιακή δύναμη που κρύβει ο ρυθμός μπορεί να τραβήξει την προσοχή μας, ακόμη κι όταν είμαστε αφοσιωμένοι κάπου αλλού.// Η ομοιοκαταληξία και η παρήχηση είναι φυσικοί τρόποι που δίνουν έμφαση στο ρυθμό της γλώσσας με την επανάληψη όμοιων ήχων σε κανονικά διαστήματα.// Οι διαφημιστές και όσοι γράφουν τα πολιτικά συνθήματα δείχνουν ιδιαίτερη αγάπη στην παρήχηση και την ομοιοκαταληξία: «Συνιστούμε ΣΚΙΠ, συνιστούμε ΣΚΙΠ, πλένει καθαρά, πλένει βιολογικά», «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία», «Δε σε θέλει ο λαός, παρ’ τή μάνα σου κι εμπρός», είναι συνθήματα χωρίς ίσως καμιά λογοτεχνική αξία, αλλά οι ήχοι τους χαράζουν στο μυαλό μας μια ρυθμική ηχώ που δύσκολα ξεχνιέται.
ΣΧΟΛΙΑ μου: 1) Τρία θαυμαστικά στο μαθητή/μαθήτρια Π. Κ. συγγραφέα του παραπάνω κειμένου, για τις σωστές σκέψεις που εκφράζει και για την καλή  διατύπωση. 2) Έχω χωρίσει το κείμενο σε μέρη. Όλα τα μέρη μιλούν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο για το ρυθμό. Αυτό δένει νοηματικά το ένα μέρος με το άλλα, έτσι ώστε όλα μαζί να αποτελούν ένα ενιαίο κείμενο, οπότε έχουμε Συνεκτικότητα Νοημάτων. Επίσης έχουμε Αλληλουχία Νοημάτων, γιατί πουθενά δεν παρεμβάλλεται σκέψη που να μη μιλάει για το ρυθμό. Τέλος ως προς τη Συνοχή: στο κείμενο αυτό επιτυγχάνεται κυρίως με τη λέξη «ρυθμός» και τα παράγωγά της «στο ρυθμό», «ρυθμική ηχώ», και στο τέλος με τις λέξεις ομοιοκαταληξία και παρήχηση. 3) Σε κάποια σημεία αντί της λέξης ρυθμός θα μπορούσε ίσως προς αποφυγή της συχνής επανάληψης αυτής της λέξης, να χρησιμοποιηθεί η λέξη «ερέθισμα, ή κιναισθητικό ερέθισμα», μια και ήδη από την αρχή ο/η συγγραφέας παρομοιάζει τον ρυθμό με κιναισθητικό ερέθισμα. Αλλά αυτό το λάθος, είναι μικρό μπροστά στις σπουδαίες σκέψεις που παραθέτει.
==========

Τα ιστολόγιά μου


Αναρτήθηκε από στις
Ετικέτες ,

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)