A) Η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ
-Η θεματική πρόταση ή περίοδος στην αποδεικτική παράγραφο είναι ένα συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουμε για κάτι, συνήθως προτού αρχίσουμε να γράφουμε την παράγραφο. Όταν το συμπέρασμα αυτό το βάλουμε στην αρχή της παραγράφου που θα γράψουμε, το ονομάζουμε θεματική πρόταση (ή αν είναι περίοδος, το ονομάζουμε θεματική περίοδο). Και πρέπει να αποδείξουμε ότι είναι σωστό, σύμφωνο δηλαδή με την πραγματικότητα.(*)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
- Μια παράγραφο μπορούμε να την ξεκινήσουμε με θεματική πρόταση (πχ βία υπήρχε πάντα) ή με θεματική περίοδο (πχ βία υπήρχε πάντα και οφείλεται σε πολλές αιτίες). Στην πρώτη περίπτωση η παράγραφός μας θα είναι μονή (απλή), ενώ στη δεύτερη διπλή, θα αντιστοιχεί δηλαδή με δυο παραγράφους, μια και θα πρέπει να αποδείξουμε σ' αυτήν δυο σημεία, και ότι βία υπήρχε πάντα και ότι οφείλεται σε πολλές αιτίες.
- Σε δοκίμια που διαβάζουμε μπορεί να συναντήσουμε θεματική περίοδο που να έχει τρία ή και περισσότερα σημεία που πρέπει να αποδείξει ο συγγραφέας της (πχ βία υπήρχε πάντα, οφείλεται σε πολλές αιτίες και φέρνει δυσμενή αποτελέσματα).**
- Εμείς ως μαθητές, αποφεύγουμε να γράψουμε θεματική περίοδο με περισσότερα από δυο σημεία προς απόδειξη, γιατί μια τέτοια παράγραφος είναι δύσκολη και δεν χρειάζεται να μπούμε σε τέτοια δυσκολία.
B)-ΟΙ ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ: Για να βγει ένα συμπέρασμα (άσχετα αν θα το γράψουμε στην αρχή της παραγράφου ή στο τέλος της) απαιτούνται αποδεικτικές προτάσεις, που η Φιλοσοφία τις ονομάζει "προκείμενες". Για να βγάλουμε από έναν συλλογισμό σωστό συμπέρασμα πρέπει και οι αποδεικτικές προτάσεις που θα χρησιμοποιήσουμε να είναι ορθές και σωστές ***, όπως επίσης και επαρκείς. Αλλιώς το συμπέρασμά μας θα είναι λαθεμένο.
(Για τις αποδεικτικές προτάσεις, βλέπε την 7η ανάρτηση σ' αυτό το μπλοκ, όπου μιλάω πιο εκτεταμένα γι' αυτές).
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ
-Ένα συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουμε με κάποιον συλλογισμό, το ονομάζουμε όπως είπαμε όταν το γράψουμε στην αρχή της παραγράφου μας, θεματική πρόταση ή περίοδο. Όταν το γράψουμε όμως στο τέλος της παραγράφου το ονομάζουμε ή συμπέρασμα ή κατακλείδα.
-Υπάρχει περίπτωση να ξεκινήσουμε μια παράγραφό μας με θεματική πρόταση (με συμπέρασμα δηλαδή), να γράψουμε μετά τις αναγκαίες αποδεικτικές προτάσεις και στο τέλος να μη γράψουμε συμπέρασμα, μια και το γράψαμε στην αρχή ως θεματική πρόταση. Τότε η παράγραφός μας θα είναι χωρίς κατακλείδα.
-Σε ορισμένες παραγράφους μας εξάλλου ξεκινάμε με θεματική πρόταση (με συμπέρασμα δηλαδή), γράφουμε μετά αποδεικτικές και στο τέλος ξαναεπαναλαμβάνουμε το συμπέρασμα με κάπως διαφορετικά λόγια.
> Μια τέτοια παράγραφος έχει δυο φορές το συμπέρασμα, τη μια ως θεματική πρόταση και τη δεύτερη ως κατακλείδα (ενώ ενδιάμεσα έχει τις αποδεικτικές προτάσεις).*4
(5/6/13: Σημείωση: Θεωρώ αναγκαίο να σημειώσω ότι εδώ μιλάμε για τη θεματική πρόταση ή περίοδο και για κατακλείδα στον αποδεικτικό λόγο. Το ποια είναι η θεματική πρόταση και η κατακλείδα στον περιγραφικό και αφηγηματικό λόγο δεν το αναπτύσσω εδώ. Με πολύ λίγα λόγια: στην περιγραφή θεματική πρόταση είναι το αντικείμενο που περιγράφουμε σε ένα κείμενο, ενώ στην αφήγηση θεματική πρόταση είναι η δράση που αναπτύσσουν τα πρόσωπα και ιδίως ο πρωταγωνιστής. Διαφορετική λοιπόν είναι η θεματική πρόταση σε μια παράγραφο του αποδεικτικού λόγου από τη θεματική πρόταση σε μια παράγραφο περιγραφικού ή αφηγηματικού κειμένου. Διαφορετική εξάλλου είναι και η κατακλείδα στην περιγραφική και στην αφηγηματική παράγραφο, από την κατακλείδα στην αποδεικτική παράγραφο. Στην περιγραφή και στην αφήγηση κατακλείδα είναι, θα πω γενικά, η τελευταία πρόταση της παραγράφου τους, η πρόταση δηλαδή με την οποία κλείνει η παράγραφός τους).
======
(*) ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ: Υπάρχει όμως μια θεματική πρόταση που δεν είναι συμπέρασμα αλλά πρόταση που μας διευκολύνει να συνοψίσουμε τα συμπεράσματα που γράψαμε σε ένα κείμενό μας. Πχ για να συνοψίσουμε τα συμπεράσματά μας γράφουμε στο τέλος ενός κειμένου μας μια παράγραφο που την ξεκινάμε με την πρόταση "Ας συνοψίσουμε τώρα τα συμπεράσματα στα οποία καταλήξαμε: α). . .β). . . και γ). . .". Μια τέτοια θεματική πρόταση μπορούμε να την ονομάσουμε "διευκολυντική", που μας διευκολύνει δηλαδή σε κάτι πχ στο να συνοψίσουμε συμπεράσματα.
** -Βλέπε στο γ΄ τεύχος του σχολικού βιβλίου Έκφραση΄-Έκθεση το κείμενο Λαϊκότητα και λαϊκισμός τους Ι. Ε. Μανωλεδάκη όπου η θεματική περίοδος είναι μεγάλη και με τέσσερα προς απόδειξη σημεία (είναι στην αρχή του κειμένου γραμμένη σαν παράγραφος: "Ο Λαϊκισμός απορρέει . . . καλλιεργείται . . συντηρείται . . καθιερώνεται . . έως . . αντιδημοκρατική").
*** αποδεικτικές ορθές και σωστές = να έχουν δηλαδή σχέση με την πραγματικότητα. Πχ ένα παράδειγμα να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, και να μην είναι κατασκεύασμα της φαντασίας μας.
*4 -Τέτοιες παραγράφους συναντάμε συχνά στα κείμενα που διαβάζουμε πχ στο λύκειο. (Τον τύπο μιας τέτοιας παραγράφου τον ονομάζει ο Ε. Παπανούτσος γεωμετρικό τύπο- βλέπε το δοκίμιό του "η τέχνη του επιχειρήματος, στο βιβλίο της γ΄ λυκείου "Κείμενα νεοελληνικής λογοτεχνίας").
======
-Η θεματική πρόταση ή περίοδος στην αποδεικτική παράγραφο είναι ένα συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουμε για κάτι, συνήθως προτού αρχίσουμε να γράφουμε την παράγραφο. Όταν το συμπέρασμα αυτό το βάλουμε στην αρχή της παραγράφου που θα γράψουμε, το ονομάζουμε θεματική πρόταση (ή αν είναι περίοδος, το ονομάζουμε θεματική περίοδο). Και πρέπει να αποδείξουμε ότι είναι σωστό, σύμφωνο δηλαδή με την πραγματικότητα.(*)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
- Μια παράγραφο μπορούμε να την ξεκινήσουμε με θεματική πρόταση (πχ βία υπήρχε πάντα) ή με θεματική περίοδο (πχ βία υπήρχε πάντα και οφείλεται σε πολλές αιτίες). Στην πρώτη περίπτωση η παράγραφός μας θα είναι μονή (απλή), ενώ στη δεύτερη διπλή, θα αντιστοιχεί δηλαδή με δυο παραγράφους, μια και θα πρέπει να αποδείξουμε σ' αυτήν δυο σημεία, και ότι βία υπήρχε πάντα και ότι οφείλεται σε πολλές αιτίες.
- Σε δοκίμια που διαβάζουμε μπορεί να συναντήσουμε θεματική περίοδο που να έχει τρία ή και περισσότερα σημεία που πρέπει να αποδείξει ο συγγραφέας της (πχ βία υπήρχε πάντα, οφείλεται σε πολλές αιτίες και φέρνει δυσμενή αποτελέσματα).**
- Εμείς ως μαθητές, αποφεύγουμε να γράψουμε θεματική περίοδο με περισσότερα από δυο σημεία προς απόδειξη, γιατί μια τέτοια παράγραφος είναι δύσκολη και δεν χρειάζεται να μπούμε σε τέτοια δυσκολία.
B)-ΟΙ ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ: Για να βγει ένα συμπέρασμα (άσχετα αν θα το γράψουμε στην αρχή της παραγράφου ή στο τέλος της) απαιτούνται αποδεικτικές προτάσεις, που η Φιλοσοφία τις ονομάζει "προκείμενες". Για να βγάλουμε από έναν συλλογισμό σωστό συμπέρασμα πρέπει και οι αποδεικτικές προτάσεις που θα χρησιμοποιήσουμε να είναι ορθές και σωστές ***, όπως επίσης και επαρκείς. Αλλιώς το συμπέρασμά μας θα είναι λαθεμένο.
(Για τις αποδεικτικές προτάσεις, βλέπε την 7η ανάρτηση σ' αυτό το μπλοκ, όπου μιλάω πιο εκτεταμένα γι' αυτές).
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ
-Ένα συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουμε με κάποιον συλλογισμό, το ονομάζουμε όπως είπαμε όταν το γράψουμε στην αρχή της παραγράφου μας, θεματική πρόταση ή περίοδο. Όταν το γράψουμε όμως στο τέλος της παραγράφου το ονομάζουμε ή συμπέρασμα ή κατακλείδα.
-Υπάρχει περίπτωση να ξεκινήσουμε μια παράγραφό μας με θεματική πρόταση (με συμπέρασμα δηλαδή), να γράψουμε μετά τις αναγκαίες αποδεικτικές προτάσεις και στο τέλος να μη γράψουμε συμπέρασμα, μια και το γράψαμε στην αρχή ως θεματική πρόταση. Τότε η παράγραφός μας θα είναι χωρίς κατακλείδα.
-Σε ορισμένες παραγράφους μας εξάλλου ξεκινάμε με θεματική πρόταση (με συμπέρασμα δηλαδή), γράφουμε μετά αποδεικτικές και στο τέλος ξαναεπαναλαμβάνουμε το συμπέρασμα με κάπως διαφορετικά λόγια.
> Μια τέτοια παράγραφος έχει δυο φορές το συμπέρασμα, τη μια ως θεματική πρόταση και τη δεύτερη ως κατακλείδα (ενώ ενδιάμεσα έχει τις αποδεικτικές προτάσεις).*4
(5/6/13: Σημείωση: Θεωρώ αναγκαίο να σημειώσω ότι εδώ μιλάμε για τη θεματική πρόταση ή περίοδο και για κατακλείδα στον αποδεικτικό λόγο. Το ποια είναι η θεματική πρόταση και η κατακλείδα στον περιγραφικό και αφηγηματικό λόγο δεν το αναπτύσσω εδώ. Με πολύ λίγα λόγια: στην περιγραφή θεματική πρόταση είναι το αντικείμενο που περιγράφουμε σε ένα κείμενο, ενώ στην αφήγηση θεματική πρόταση είναι η δράση που αναπτύσσουν τα πρόσωπα και ιδίως ο πρωταγωνιστής. Διαφορετική λοιπόν είναι η θεματική πρόταση σε μια παράγραφο του αποδεικτικού λόγου από τη θεματική πρόταση σε μια παράγραφο περιγραφικού ή αφηγηματικού κειμένου. Διαφορετική εξάλλου είναι και η κατακλείδα στην περιγραφική και στην αφηγηματική παράγραφο, από την κατακλείδα στην αποδεικτική παράγραφο. Στην περιγραφή και στην αφήγηση κατακλείδα είναι, θα πω γενικά, η τελευταία πρόταση της παραγράφου τους, η πρόταση δηλαδή με την οποία κλείνει η παράγραφός τους).
======
(*) ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ: Υπάρχει όμως μια θεματική πρόταση που δεν είναι συμπέρασμα αλλά πρόταση που μας διευκολύνει να συνοψίσουμε τα συμπεράσματα που γράψαμε σε ένα κείμενό μας. Πχ για να συνοψίσουμε τα συμπεράσματά μας γράφουμε στο τέλος ενός κειμένου μας μια παράγραφο που την ξεκινάμε με την πρόταση "Ας συνοψίσουμε τώρα τα συμπεράσματα στα οποία καταλήξαμε: α). . .β). . . και γ). . .". Μια τέτοια θεματική πρόταση μπορούμε να την ονομάσουμε "διευκολυντική", που μας διευκολύνει δηλαδή σε κάτι πχ στο να συνοψίσουμε συμπεράσματα.
** -Βλέπε στο γ΄ τεύχος του σχολικού βιβλίου Έκφραση΄-Έκθεση το κείμενο Λαϊκότητα και λαϊκισμός τους Ι. Ε. Μανωλεδάκη όπου η θεματική περίοδος είναι μεγάλη και με τέσσερα προς απόδειξη σημεία (είναι στην αρχή του κειμένου γραμμένη σαν παράγραφος: "Ο Λαϊκισμός απορρέει . . . καλλιεργείται . . συντηρείται . . καθιερώνεται . . έως . . αντιδημοκρατική").
*** αποδεικτικές ορθές και σωστές = να έχουν δηλαδή σχέση με την πραγματικότητα. Πχ ένα παράδειγμα να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, και να μην είναι κατασκεύασμα της φαντασίας μας.
*4 -Τέτοιες παραγράφους συναντάμε συχνά στα κείμενα που διαβάζουμε πχ στο λύκειο. (Τον τύπο μιας τέτοιας παραγράφου τον ονομάζει ο Ε. Παπανούτσος γεωμετρικό τύπο- βλέπε το δοκίμιό του "η τέχνη του επιχειρήματος, στο βιβλίο της γ΄ λυκείου "Κείμενα νεοελληνικής λογοτεχνίας").
======
Τα ιστολόγιά μου
- Έκθεση Λυκείου (από τον Δ. Τσαμαρδίνο, Θεσσαλονίκη) = για μαθητές
- Μαθήματα για την έκθεση λυκείου = για μαθητές
- θέματα για τις πανελλήνιες εξετάσεις = για μαθητές
- Συλλογισμοί
- είδη παραγράφων
- ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
- ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ (Δομή) ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ
- Κειμενικά είδη
- Προβληματισμοί φιλολόγων για το συλλογισμό κλπ
- Παραγωγή κειμένου, Λαθεμένη θεωρία
- A paragraph (η αριστοτελική άποψη)
- Λογική 2 (Logic 2)
- Αιτίες, αναγκαίες και επαρκείς
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου