Τρίτη 8 Νοεμβρίου 2011

5) Αποδεικτικός λόγος, πειθώ, στοχαστικός λόγος

- Κεφάλαιο Α. Για τον αποδεικτικό λόγο
- Τον αποδεικτικό λόγο (και την έκθεση λυκείου επομένως, που είναι αποδεικτικός λόγος) τον κατασκευάζουμε αυστηρά με ορθολογισμό. Αυτό σημαίνει ότι ποτέ δεν συντάσσουμε έναν συλλογισμό με συναίσθημα, επηρεασμένοι από το συναίσθημα. Σημαίνει επίσης ότι ποτέ δεν επικαλούμαστε το ήθος μας ή το ήθος κάποιου άλλου για να το χρησιμοποιήσουμε ως επιχείρημα.*
-α) Έτσι αν ενώ αποδεικνύουμε σε μια παράγραφο τη θεματική μας πρόταση, μάς έρθει στο νου κάτι συναισθηματικό, δεν το γράφουμε. Ή το γράφουμε στο τέλος της παραγράφου μέσα σε παρένθεση, για να δείξουμε ότι κάνουμε συνειδητά μια παρέκκλιση.
Πχ, ενώ εξετάζουμε τη θεματική πρόταση "βία υπήρχε πάντα", μας έρχεται στο νου "πόσο ο κόσμος μας θα ήταν πιο όμορφος αν δεν υπήρχε βία". Θα τελειώσουμε την παράγραφο και αυτό το τελευταίο θα το γράψουμε μέσα σε παρένθεση, λχ : (Αλήθεια, πόσο πιο ωραίος θα ήταν ο κόσμος μας αν δεν υπήρχε βία !).
-β) Ή έστω ότι έχουμε ως θεματική πρόταση και πρέπει να αποδείξουμε ότι "δεν πρέπει να κλέβουμε". Δεν θα επικαλεστούμε το ήθος μας ή το ήθος του κυρίου Τάδε για να υποστηρίξουμε αυτή τη θέση, δεν θα πούμε δηλαδή "δεν πρέπει να κλέβουμε, γιατί σας το λέω εγώ και ο κύριος Ψευτοτιμιάδης που δεν έχουμε κλέψει ποτέ",  αλλά θα μιλήσουμε ορθολογικά και θα πούμε πχ "δεν πρέπει να κλέβουμε, γιατί αν σε μια κοινωνία κλέβει ο ένας τον άλλο, τότε θα χάνουμε τις ώρες μας για να προστατευόμαστε από τους κλέφτες, αντί να τις χρησιμοποιούμε για να εργαζόμαστε και να παράγουμε τον πλούτο που χρειαζόμαστε για να ζήσουμε και να προοδεύσουμε".

 -Κεφάλαιο Β: Για την Πειθώ
-Στον λόγο πειθούς εκτός από ορθολογισμό χρησιμοποιούν πολλοί για να μας πείσουν και το συναίσθημα και το ήθος. Διαφέρει λοιπόν ο ένας λόγος από τον άλλο.Ο λόγος πειθούς δηλαδή από τον αποδεικτικό λόγο. (*)

-Κεφάλαιο Γ: Για τον Στοχαστικό λόγο
- Τον στοχαστικό λόγο τον κατασκευάζουμε, τον δομούμε, τον συντάσσουμε με ψυχολογικό θα πω, ειρμό. Παραθέτουμε δηλαδή τους συλλογισμούς μας έτσι όπως τους πρωτοσυλλάβαμε χωρίς να τους έχει επεξεργαστεί ο νους μας με αυστηρότητα, χωρίς να έχει παραμερίσει εκείνα που πρέπει να παραμερίσει και να προσθέσει εκείνα που πρέπει να προσθέσει. Εξάλλου, σε πάρα πολλά θέματα δεν υπάρχουν χειροπιαστές αποδείξεις, οπότε για να τα υποστηρίξουμε παραθέτουμε "αποδεικτικές νύξεις", τα αντιμετωπίζουμε δηλαδή με στοχασμό.

-Πάντως, σε ένα αποδεικτικό κείμενο στο τέλος βάζουμε μια δυο παραγράφους με στοχασμό. Λέμε σ' αυτές τι πρέπει να γίνει, τι νομίζουμε ότι πρέπει να γίνει. Έτσι ένα αποδεικτικό κείμενο για τη βία, μπορεί να το κλείσουμε με μια παράγραφο όπου θα λέμε πχ "πόσο ο κόσμος μας αλήθεια, θα ήταν καλύτερος αν δεν υπήρχε βία, αν οι λαοί ήταν αδελφωμένοι, αν αυτό και αν εκείνο. . " .

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Για τον Στοχασμό συνεχίζω στην 18η ανάρτηση

Κεφάλαιο Δ: Διευκρινίσεις
- Ο αποδεικτικός λόγος είναι ταυτόχρονα και λόγος πειθούς, λόγος δηλαδή που πείθει. Αντίθετα, ο λόγος πειθούς δεν είναι πάντοτε αποδεικτικός λόγος, ιδιαίτερα όταν περιέχει συλλογισμούς που είναι επηρεασμένοι από το συναίσθημα, ή όταν περιέχει συλλογισμούς που γίνονται με επίκληση στο ήθος του πομπού, στο ήθος δηλαδή  του συντάκτη του λόγου.
- Να πω ακόμα ότι, όλοι οι λόγοι χρησιμεύουν σε κάτι : ο αποδεικτικός για να μας πείθει για κάτι με βεβαιότητα ή με μεγάλη πιθανότητα. Ο λόγος πειθούς πχ για να πείσουμε ένα παιδί για κάτι, μια και το παιδί δεν μπορεί να κατανοήσει τον αποδεικτικό λόγο. Τέλος, ο στοχαστικός λόγος για να "ψαχουλέψουμε", για να ανιχνεύσουμε θέματα για τα οποία δεν υπάρχουν χειροπιαστές αποδείξεις, πχ για την ευθύνη του πνευματικού ανθρώπου την περίοδο πριν ξεσπάσει ο β΄ παγκόσμιος πόλεμος. (βλέπε στο βιβλίο της γ΄ λυκείου "κείμενα νεοελληνικής λογοτεχνίας" το σχετικό δοκίμιο του Αιμ.
Χουρμούζιου). Πολλά κείμενα της Εκκλησίας μας είναι στοχαστικά, πχ η επί του όρους ομιλία, όπως εξάλλου και πολλά ποιήματα, πχ η Ιθάκη του Καβάφη.
=========
(*) Το τρίτο τεύχος του σχολικού βιβλίου Έκφραση-Έκθεση, στην αρχή του κεφαλαίου για την Πειθώ  λέει τα εξής:
-Όταν εξηγούμε, στηριζόμαστε στα «πράγματα» (σε στοιχεία, σε γεγονότα κτλ) . . Η στάση μας απέναντι σε αυτά είναι αντικειμενική και αμερόληπτη. (σημείωσή μου = ο λόγος μας είναι αποδεικτικός, έστω κι αν τον πούμε λόγο πειθούς)
- Και στην προσπάθειά μας να πείσουμε μπορεί να στηριζόμαστε στα πράγματα, όμως με την εξής βασική διαφορά: ότι προσθέτουμε πάντα τη γνώμη μας γι' αυτά, με αποκλειστικό σκοπό να πείσουμε το συνομιλητή ή τον αναγνώστη μας για την ορθότητά της στάσης μας. Η στάση μας δεν είναι αντικειμενική. (σημείωσή μου = ο λόγος μας δεν είναι αποδεικτικός, είναι λόγος πειθούς, δηλαδή προσπάθειας να πείσουμε).
-Όταν η επιδίωξή μας είναι ιδιοτελής  . . και συγχρόνως χρησιμοποιούμε . . .σοφιστικά επιχειρήματα, ανεξακρίβωτα στοιχεία, συναισθηματικά τεχνάσματα κτλ, για να πετύχουμε το σκοπό μας, τότε βρισκόμαστε στην περιοχή της προπαγάνδας. (σημείωσή μου=ο λόγος μας δεν είναι ούτε αποδεικτικός, ούτε πειθούς. Είναι προπαγανδιστικός ή απλώς διαφημιστικός).
========

Τα ιστολόγιά μου




Αναρτήθηκε από στις
Ετικέτες

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)